مشهور ترین تعریف کیفیت عبارت است از : مطابقت ویژگی های محصول با مشخصات و نیازمندی های مشتری.
کنترل کیفیت در واقع ابزاری برای تحقق اهداف کیفیت با توجه به همه جوانب ساخت میباشد که در نهایت بازده مطلوب ارائه دهد.
کنترل کیفیت از چند جنبه اهمیت دارد :
1* تامین سلامت مصرف کننده
2*سودمند بودن از جهت مالی برای مشتری
3*تامین منافع شرکت تولیدی شامل جلوگیری از هدر رفتن منابع و توسعه فروش شرکت
4*جلوگیری از آسیب های زیست محیطی بواسطه کنترل مصرف مواد ناسازگار با محیط
- واحد کنترل کیفی در کارخانه مسئول کنترلهای زیر میباشد :
- کنترل مواد اولیه ورودی به کارخانه شامل شیر خام، مواد خوراکی،ظروف،مواد شوینده و ضد عفونی کننده
- کنترل در حین تولید محصولات شامل کنترل محصولات داخل مخازن ، کنترل فرآیندها و پایش بسته بندی
- کنترل محصول نهایی پیش از خروج از کارخانه 4 -کنترل محصولات قرنطینه شده
- کنترل محصولات مرجوعی شامل مرجوعی از سردخانه
- کنترل آب مصرفی کارخانه
- کنترل CIP و نحوه شستشوی وسایل و تجهیزات شامل اندازه گیری غلظت سود و اسید مورد استفاده در شستشو
- کنترل بهداشت محیط های تولید شامل کشت میکروبی از محیط و تجویز انواع ضد عفونی کننده با مقادیر و غلظت معین
- کنترل بهداشت پرسنل از طریق نظارت بر کارت بهداشت آنان و انجام آزمون میکروبی معروف به Finger test که با نمونه برداری از دستان پرسنل و انجام کشت میکروبی صورت میگیرد.
- کنترل سبتیک(پساب) کارخانه از طریق آزمایشات مقدار کلر و PH آن
– واحد کنترل کیفی شامل دو بخش مجزا میباشد :
*آزمایشگاه دریافت شیر
*آزمایشگاه تولید
همچنین آزمایشگاه تولید شامل دو قسمت میباشد : یکی بخش شیمیایی و دیگری بخش میکروبیولوژی
آزمایشگاه دریافت شیر بر کنترل و پایش کیفیت شیرخام تمرکز دارد و کلیه جوانب شیر خام ورودی به کارخانه را تحت نظر دارد و مورد اندازه گیری قرارمیدهد . آزمایشگاه تولید بیشتر بر فرآورده های تولیدی تمرکز دارد که در بخش شیمیایی مسئول آزمایش و کنترل ویژگی های شیمیایی فرآورده ها میباشد و در بخش میکروبیولوژی مسئول انجام آزمونهای میکروبی مورد نیاز کارخانه میباشد.
شیوه پایش واحد کنترل کیفی بدین سان است که ابتدا از هر ایستگاه کنترلی نمونه برداری می نماید و پس از آزمایش نمونه ها نتیجه را به مدیر کنترل کیفیت اعلام و پس از مقایسه با استاندارد در صورت مطابقت ، تایید و در حالت مغایرت رد میشود؛ این در مورد تمام ایستگاههای کنترلی کارخانه اعمال میگردد. مثلا : مواد اولیه چنانچه با استاندارد همخوانی نداشته باشد از ورود آن جلوگیری میشود و نیز محصول در حال تولید یا ساخته شده چنانچه ویژگی هایی در محدوده استاندارد نداشته باشند تائید نخواهند شد و اجازه خروج صادر نخواهد شد.
موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی مسئول تدوین استانداردهای فرآورده ها از جمله محصولات لبنی میباشد.هر محصول دارای استانداردی مخصوص و با کد مشخص است این استانداردها همچون چراغی بر سر راه واحد کنترل کیفی میباشد.شایستگی مدیر کنترل کیفیت کارخانه باید از طرف استاندارد تائید گردد.
موسسه استاندارد پس از سه بار نمونه برداری از اولین محصول تولیدی در صورت مطابقت با استاندارد برای آن محصول نشان استاندارد اعطا مینماید و چندین بار در سال بصورت سرزده از محصولات تولیدی در داخل کارخانه و نیز خارج آن نمونه برداری و آزمون میدهد و چنانچه با استاندارد مطابقت نداشته باشد ، پس از اخطارهای لازم از تولید آن محصول جلوگیری مینماید.لازم به ذکر است استانداردهای لبنی عموما از نوع اجباری هستند و بدون نشان استاندارد اجازه تولید داده نمیشود.
از طرف دیگر اداره نظارت بر مواد غذایی نیز مسئول سلامت فرآورده تولیدی کارخانجات میباشد و برای هر فرآورده مجوزی با کد مخصوص به نام پروانه ساخت صادر میکند و یک کارشناس بنام مسئول فنی را به کارخانه معرفی میکند که در مجموع این نهاد نیز مانند موسسه استاندارد تمامی مراحل تولید را زیر نظر دارد و کنترلهای لازم را انجام میدهد.
بنابراین میتوان گفت که کنترل محص
ولات تولید درسه لایه انجام میگیرد:
- توسط واحدQC کارخانه
- توسط موسسه استاندارد بصورت دوره ای
- توسط اداره نظارت بصورت دوره ای